قاموس قرآن جلد 3

ذال:؛ ج 3، ص: 1

ذال: نهمین حرف از حروف الفبای عربی و یازدهمین حرف الفبای فارسی است و جزء کلمه واقع میشود، بتنهائی معنائی ندارد و در حساب ابجد بجای هفتصد است.

ذا؛ ج 3، ص: 1

اسم اشاره است و با آن بمفرد مذکر نزدیک اشاره میشود و چون هاء تنبیه بر آن داخل شود گویند: هذا. مثل «هٰذٰا یَوْمُ لٰا یَنْطِقُونَ» مرسلات: 35 «هٰذٰا یَوْمُ الْفَصْلِ جَمَعْنٰاکُمْ وَ الْأَوَّلِینَ» مرسلات: 38، تثنیۀ آن در حال رفع ذان و در نصب و جرّ ذین است.ذا گاهی بمعنی الّذی میاید و آن در صورتی است که بعد از ما و من استفهام باشد مثل «مٰا ذٰا قٰالَ آنِفاً» محمد: 16 یعنی «ما الذی قال آنفا» و مثل «من ذا بالدار» یعنی کیست آنکه در خانه است و گاهی «ماذا» مجموعا بمعنی استفهام میاید در آیاتی نظیر «یَسْئَلُونَکَ مٰا ذٰا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ» بقره: 219 «یَسْئَلُونَکَ مٰا ذٰا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّبٰاتُ» مائده: 4 «وَ إِذٰا قِیلَ لَهُمْ مٰا ذٰا أَنْزَلَ رَبُّکُمْ قٰالُوا أَسٰاطِیرُ الْأَوَّلِینَ» نحل: 24.احتمال دارد که «ما» موصول و «ذا» صلۀ آن باشد بمعنی «یسئلونک أی الذی ینفقون» و احتمال دارد که «ما ذا» مجموعا اسم باشد بمعنی ایّ شیی ء، چنانکه طبرسی در ذیل آیۀ 4 مائده گفته است.در آیاتیکه ذا میان من و الذی واقع شده نحو «مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلّٰا بِإِذْنِهِ … » بقره: 255 «مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللّٰهَ قَرْضاً حَسَناً» حدید: 11 ظاهرا «ذا» در معنای اولی خود است طبرسی در ذیل آیۀ دوم از فرّاء نقل کرده: ذا صلۀ من است و گفته اند معنی جمله آن است «من هذا

قاموس قرآن، ج 3، ص: 2

الذی